Ateşin nasıl yükseldiğini dün konuşmuştuk. Şimdi ateşin nasıl yönetileceğini konuşalım ve önce doğru ateş ölçmekle başlayalım. Akılda tutmamız gereken en önemli durum tehlikeli bazı durumlar dışında ateş yönetiminin kolaylıkla yapılabilmesidir. Doktora gitmemiz gereken durumları bilirsek evde ateşi daha güvenli yönetebiliriz.
Ateşi doğru ölçmek için güvenilir bir cihaz ve güvenilir bir metod gerekir. Civalı termometreleri artık kullanmıyoruz. Yerine elektronik olarak ateşi ölçen cihazlar çokça var piyasada. Birbirlerine üstünlüklerinden bahsedilmese de kulaktan ateş ölçenlerin kullanımı sanki daha kullanışlı. Ciltten ateş ölçmek için terli olmamak lazım, ateşi ölçülen hastanın en az 15-20 dakika oda ısısında bulunması lazım. Soğuk ortamdan gelen çocuğun cildi de soğuk olacaktır. Bu durum ateş ölçümünde hata yaptırabilir. Bu yüzden ateş sebebi ile acillere gittiğimizde ateşimiz olduğu halde cihaz hatalı olarak düşük ölçebilir. Bu hatayı 15-20 dakika sonra ölçme ile telefi edebiliriz. Gün içinde değişebilen vücut ısısı sabahtan akşama 1C derece değişebilir. Yaş küçüldükçe bu fark azalır.
Peki hangi dereceleri ateş olarak kabul edelim? Ciltten ölçümlerde 36.5, kulaktan ölçümlerde 37.2 değerinin üstündeki derecelere ateş diyebiliriz. 38.5’e kadar hafif ateş diyebiliriz. 38.5-39 arası orta ateş, 39-40 arasına yüksek ateş, 40-42 hiperpireksi, 42 üstüne de tehlikeli ateş diyebiliriz. 40 derecesini üstüne nadiren rastlarız. Ateşin yönetiminde ateş düşürücü uygulamalar esnasında tekrar eden ölçümlerle uygulamalarımızın etkinliğini kontrol ederiz. Ateşi doğru yönetmek için doğru yöntem, doğru cihaz, doğru ölçüm yapmalı, her ateş kontrolünü aynı yöntemlerle yapmak güvenli yaklaşımdır. Milattan önce 1700’lü yollardan beri dokunarak ateşin derecesini belirlemek elbette tecrübeli ellerde kıymetlidir. Yapılan çalışmalarda annelerin dokunarak ateşi %80 oranında doğru ölçtüğü saptanmış. Vücut ısısının yükselmesi yanında düşmesi de önemlidir. Özellikle küçük bebeklerin vücut ısısının düşmesi ciddi bir durumun habercisi olabilir.
Hangi ateşi düşürmeye çalışalım sorusunun cevabını vermeye çalışalım. Ateşin faydalı ve zararlı özelliklerini bir önceki yazımızda paylaşmıştık. Faydalı alanda kalmak için çocuğun genel durumunu sürekli gözden geçirmek gerekir. Ateşle beraber tehlikeli durumlardan ve hangi hallerde doktora gitmek gerekeceğinden yarın bahsedeceğim. Çocuğumuzda yüksek ateşin zarar vereceği hastalıklar bulunuyorsa (kronik akciğer, karaciğer, böbrek ve kalp hastası olanlarda, metabolik hastalıklarda ateşi hemen düşürmek gerekir). Ayrıca bu hastalıklara ilaveten bağışıklık sistemi bozuk olan çocuklarda, daha önce ateşli havale geçiren çocuklarda ateşin tehlikeli olabileceğini akıldan çıkarmamak gerekir. Genel olarak istisnai haller dışında 38.5’in üstündeki ateşleri rutin düşürmeye çalışırken bu derecenin altındaki ateşlerde çocuğun genel durumuna bakarak hareket etmek gerekir. Bu durumların dışında evde ateşi nasıl düşürebiliriz sorusuna yanıt verelim.
Ateş tedavisinin altta yatan hastalığı geçiremeyeceğini belirtelim. 38.5’in altındaki durumlarda çocuk keyifsizse, iştahı yoksa, sıvı alamıyorsa da ateş düşürmek gerekir. Bu dereceye kadar ilaç kullanımı şart değildir. Ateşi düşürmede ilk yapılacaklar çocuğa ince, bol kıyafetler giydirmekle başlar. Daha sonra ateş düşürücüdür verilebilir. Bu ilaçlar aslında ateşin oluşumunu engelledikleri için ateşin düşme süreci ortalama 30 dakikayı alır. Ateş düşürücüdür arasında genelde fark olmadığından bahsedilir. Ancak açıldıktan sonra 15 gün geçmişse artık o ilacın etkinliği giderek azalır. Uygun olmayan şartlarda muhafaza edilen ilaçların da etkisi azalır, hatta yok olur.ayrıca doğru dozda verilmeyen ilaçlardan da ateş düşürücü etki beklemek anlamsızdır. Acile gelip de hocam evde ateş düşürücü verdimi hiç etki etmedi, hocam ateş düşürücü verdim yarım saat sonra yeniden ateşi çıktı serzenişlerini çok sık duyarız. Bu şikayetlerin geneli yukardan belirttiğim hatalı ateş yönetiminden kaynaklanır. Doğru dört parasetamol grubu ve ibuprofen gürbüz için her kilograma 10-15mg ilaç diyebiliriz. Her iki ilacı da bu dozda günde 3-4 kez verebiliriz. Ketoprofen grubu her kiloya 0.5mg verilir. Etkileri yarım saat içinde başlayacağından bu esnada ılık sulu bez ile kasık, boyun, koltuk altı ve başa pansuman yapılabilir veya çocuğa ılık duş aldırılabilir. Soğuk uygulamaların tümü 42 derecenin üstündeki ateşler için yapılır. Soğuk uygulama başta ateşi düşürüyor gibi olsa da sonradan ateşin daha yüksek olmasına sebep olabilir. Doğru uygulamalar ile ateşlerin çok büyük bir çoğunluğu kontrol altına alınır. Burada iki noktayı belirtmek gerekir. Birincisi kombine(aynı anda birden fazla ilaç kullanılması) ilaç kullanımının tek ilaç kullanmaya üstünlüğü olmamasıdır. İkincisi de hangi hallerde doktora başvurulmasını bilmektir. Bunları bilmiyorsak ateşli çocuğumuzu hemen sağlık kuruluşuna götürmek gerekir. Bunlardan da yarın bahsedelim..
Sağlıklı günler…