Türkiye’de döviz işlemlerini ve Türk Lirası’nın değerini koruma amacı taşıyan en önemli düzenlemelerden biri, 7 Ağustos 1989 tarihinde yürürlüğe giren Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karardır. Bu karar, Türkiye'de döviz piyasasının serbestleşmesini sağlayarak sermaye hareketlerinin önündeki kısıtlamaları büyük ölçüde kaldırmıştır. Böylece, yurt içinde ve yurt dışında döviz işlemleri daha serbest hale gelmiş, şirketler ve bireyler uluslararası finansal piyasalara daha kolay erişim sağlamıştır. Ancak, zamanla ekonomik dengeleri koruma ihtiyacı doğrultusunda karar üzerinde çeşitli değişiklikler yapılmıştır.
Özellikle 2018 yılında, Türkiye’de yaşanan kur dalgalanmalarına karşı ekonomik istikrarı sağlamak amacıyla 32 Sayılı Karar üzerinde önemli düzenlemeler gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, Türkiye’de yerleşik kişilerin belirli sözleşmelerde döviz veya dövize endeksli ödeme yapmaları kısıtlanmış, gayrimenkul, taşıt ve bazı hizmet sözleşmelerinde sadece Türk Lirası kullanımına izin verilmiştir. Böylece, döviz kuru kaynaklı risklerin minimize edilmesi ve Türk Lirası’nın kullanımının artırılması hedeflenmiştir. Ancak, sonraki yıllarda iş dünyasından gelen talepler doğrultusunda bazı sektörler için istisnalar getirilmiş ve belirli alanlarda dövizle sözleşme yapma serbestisi yeniden sağlanmıştır.
Son olarak, 6 Mart 2025 tarihinde yapılan yeni düzenlemeyle 32 Sayılı Karar üzerindeki dövizle sözleşme yapma kısıtlamaları esnetilmiştir. Özellikle menkul satış sözleşmelerinde döviz kullanımına yeniden izin verilmiş, ancak taşıt satışları ve bazı hizmet sektörleri için kısıtlamalar devam ettirilmiştir. Bu değişiklik, uluslararası ticaret yapan firmalar ve yatırımcılar açısından olumlu bir adım olarak değerlendirilirken, döviz piyasalarındaki dengenin korunması adına Merkez Bankası ve Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yeni tedbirler almaya devam edeceği öngörülmektedir.
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar Gereği Yapılabilecek ve Yapılması Yasak Olan İşlemler Aşağıda İfade Edilmektedir.
- Türk Lirası ile Yapılması Zorunlu Sözleşmeler
- Gayrimenkul Satış ve Kiralama Sözleşmeleri: Türkiye’de yerleşik kişiler arasında yapılan konut, iş yeri gibi gayrimenkul satış ve kiralama işlemlerinde dövizle ödeme yasaktır.
- Taşıt Satış ve Kiralama Sözleşmeleri: Otomobil ve diğer motorlu taşıtların satış ve kiralama sözleşmelerinde yalnızca Türk Lirası kullanılabilir.
- Bazı Hizmet Sözleşmeleri: Türkiye'de verilen danışmanlık, iş gücü temini, yazılım lisanslama gibi hizmet sözleşmelerinde dövizle ödeme kısıtlanmıştır.
- Döviz Kullanımına İzin Verilen Sözleşmeler
- Uluslararası Ticaret ve İhracata Yönelik Sözleşmeler: Türkiye’de yerleşik kişi ile yurt dışındaki kişi veya şirket arasında yapılan ihracat, ithalat, transit ticaret gibi işlemlerde dövizle ödeme mümkündür.
- Menkul Satış Sözleşmeleri: 6 Mart 2025 tarihli yeni düzenlemeyle menkul malların (örneğin makineler, ticari eşyalar) satışında dövizle sözleşme yapılmasına yeniden izin verilmiştir.
- Serbest Bölgelerdeki İşlemler: Türkiye'deki serbest bölgelerde faaliyet gösteren firmalar arasında dövizle sözleşme yapılabilmektedir.
- Uluslararası Finansal İşlemler: Bankalar, finans kuruluşları ve yabancı yatırımcılarla yapılan belirli sözleşmelerde döviz kullanımı mümkündür.
- Bazı Özel Sektör İstisnaları: Yatırım teşvik belgesine sahip belirli projeler ve kamu-özel işbirliği projelerinde döviz bazlı ödeme yöntemlerine izin verilebilmektedir.
Bu düzenlemeler, döviz kurlarındaki dalgalanmalardan kaynaklanabilecek riskleri azaltmayı ve Türk Lirası’nın kullanımını artırmayı hedeflemektedir. Ancak, iş dünyasının ihtiyaçlarına göre belirli sektörlerde esneklik sağlanmaya devam edilmektedir.
